Modülün Tanımı

Bu Modülün temel amacı, haber okuryazarlığını, haber okuryazarlığının ana yapı taşlarını ve bir haber okuryazarlığı eğitim programının içeriğini tanımlamaktır.

İkincil amaç, bu Modülün içeriğini başkalarını eğitmek için kullanmak isteyen eğitmenlere rehberlik etmektir.

Bu amaçlarla bu modülde haber okuryazarlığının tanımı, haber okuryazarlığı kavramının yapı taşları, eleştirel düşünme, medya ve bilgi okuryazarlığı kavramları ile bağlantısı işlenmektedir.

Bu modülü başarıyla tamamlayanlar şunları yapabilir:

• haber okuryazarlığı kavramını tanımlayabilir
• haber okuryazarlığının yapı taşlarını açıklayabilir
• haber okuryazarlığı ve eleştirel düşünme arasındaki bağlantıyı açıklayabilir
• haber okuryazarlığı, medya okuryazarlığı ve bilgi okuryazarlığı kavramları arasındaki bağlantıyı açıklayabilir
• haber okuryazarlığı müfredatının kapsamını anlar ve açıklayabilir

Ek olarak, bu Modülü başarıyla tamamlayan eğitmenler, konuyu nasıl öğreteceklerini anlarlar.

Modülün Yapısı

Bu Modül aşağıdaki bölümlerden oluşur:

• Amaç, İçeriğin Tanımı ve Öğrenme Çıktıları
• Modülün Yapısı
• Öğrenenler için Yönerge
• Eğitmenler için Yönerge (hazırlık, kullanılacak yöntemler ve eğitmenler için ipuçları)
• İçerik (çalışma materyalleri ve alıştırmalar)
• Test
• Kaynakça (yararlanılan kaynaklar ve önerilen kaynaklar ile videolar)

Modülün ana hedefleri, içerik ve öğrenme çıktıları Modülün Tanımı bölümünde açıklanmıştır. Öğrenenler için Yönerge, öğrenenler için yönlendirme ve önerileri içerir. Eğitmenler için Yönerge, eğitimin farklı aşamalarında eğitmenlere rehberlik eder ve konuyu öğretirken faydalı olabilecek ipuçları sağlar. İçerik, tüm çalışma materyallerini ve ilgili alıştırmaları içerir. Test, öğrenenlerin kendilerini ve ilerlemelerini test edebilmeleri için hazırlanmıştır. Genellikle çoktan seçmeli veya doğru/yanlış sorularından oluşur. Kaynakça, yararlanılan kaynaklar ve önerilen kaynaklar şeklinde iki bileşenden oluşur. İçerik hazırlanırken yararlanılan ve atıf yapılan kaynaklar Kaynakça başlığı altında listelenmiştir. Ek Kaynakça, konuyla ilgili daha fazla bilgi edinmek isteyenler için okunması önerilen kaynaklar ve izlenmesi önerilen videoların bir listesinden oluşur.

Öğrenenler için Yönerge

Öğrenenlerden içeriği dikkatle okumaları, önerilen videoları izlemeleri ve alıştırmaları yapmaları beklenmektedir. Daha fazla bilgi gereksinimi duydukları konularda kaynakçalarda listelenen kaynaklara başvurabilirler. İçerik üzerindeki çalışmalarını tamamladıktan sonra, ilerlemelerini değerlendirmek için modül sonundaki testi yapmaları önerilir. Test sonuçlarına göre gerekirse çalışma materyali yeniden gözden geçirilebilir.

Eğitmenler için Yönerge

Bu bölüm, ele alınan konunun nasıl öğretileceğine ve Modül içeriğinin bu amaçla nasıl kullanılabileceğine ilişkin eğiticilere yönelik öneriler ve ipuçları içerir.

Hazırlık

Eğitim başlamadan önce görsel materyaller (resim ve video klipler) ve araştırmaya dayalı olgusal bilgilerle zenginleştirilmiş bir sunum (PowerPoint/Prezi/Canva) hazırlanması önerilir.

Başlarken

Konuya ısındırmak amacıyla başlangıçta Kahoot veya Mentimeter gibi araçlar kullanılarak katılımcılara konuyla ilgili genel ve kısa bazı sorular (3 ile 5 soru) yöneltilebilir. Böyle bir başlangıç katılımcıların konuyla ilgili mevcut bilgi düzeyleri hakkında bilgi sağlayacağı gibi bir motivasyon kaynağı olarak da kullanılabilir.

Kullanılacak Yöntemler

Eğitim sırasında çeşitli öğretim yöntemleri bir arada kullanılabilir:

• Ders anlatma
• Tartışma
• Grup çalışması
• Kendini yansıtma

Eğitmenler için İpuçları

Isınma

Katılımcıları sürece dahil etmenin ve öğrenecekleri şeyler hakkında ortak beklentiler oluşturmanın etkili bir yolu, konuyla ilgili birkaç ön soru sorarak düşünme ve tartışma olanağı yaratmaktır. Örneğin katılımcılara haber okuryazarlığını nasıl tanımladıkları sorulabilir. Ancak tartışmalardan sonra kavramı doğru anladıklarından emin olmak gerekir.

Dersin Amacının Belirtilmesi

Amaç netleştirilmelidir. Bu dersin amacı, haber okuryazarlığı kavramını tanımlamaktır. Isınma sorularının ardından amaç ve hedefleri netleştirmek daha kolay olacaktır.

Ders İçeriğinin Sunulması

İçerik sunulurken katılımcılarla etkileşim içinde olmak ve onları konu hakkında düşünme ve aktif katılım için teşvik etmek önemlidir. Bunun için aşağıda bazı öneriler sunulmuştur:

• Haber okuryazarlığının yapı taşları hakkında kapsamlı bilgi verilmeden önce, katılımcılardan bunun üzerinde düşünüp fikir yürütmeleri istenebilir.
• Haber okuryazarlığı ile eleştirel düşünme arasındaki yakın ilişkiyi göstermeden önce, katılımcılardan bunun üzerinde fikir yürütmeleri istenebilir.
• Haber okuryazarlığı, medya okuryazarlığı ve bilgi okuryazarlığı arasındaki ilişkiyi gösterirken, bu kavramların her biri detaylıca tanımlanmalı ve bu kavramlar arasındaki hiyerarşik yapı gösterilmelidir.

Bitirirken

Dersin kısa bir özeti yapılmalı, verilmek istenen en önemli mesajların tekrarlanmasını sağlayacak birkaç soru sorulmalıdır. Örneğin, katılımcılardan haber okuryazarlığı için bir eğitim içeriği taslağı (başlıklar listesi) hazırlamaları istenebilir.

Tartışmalardan sonra katılımcıların haber okuryazarlığının çeşitli yapı taşlarından oluşan karmaşık bir kavram olduğunu ve medya okuryazarlığı ile bilgi okuryazarlığı gibi daha geniş kavramlarla yakından ilişkili olduğunu anlamaları sağlanmalıdır. Ayrıca haber okuryazarlığı becerilerinin ancak kapsamlı eğitimlerle geliştirilebileceğinin altı çilmelidir.

İçerik: Haber Okuryazarlığı

Giriş

Duygusal bilgi davranışı, şüpheli bilgi miktarındaki artış, kutuplaştırıcı görüşler, kısa yollarla (herustik) düşünme ve algoritmik önyargı özellikleriyle öne çıkan gerçek ötesi çağda (Vraga & Tully, 2021, p. 150), haberler hakkında eleştirel düşünme eğilimi ve becerisi her zamankinden daha fazla önem taşımaktadır (Lai Ku, Kong, Song, Deng, Kang & Hu, 2019, p. 3).

Bugün, haberler daha fazla insan tarafından üretilmekte ve her zamankinden daha fazla sayıda platform ve teknoloji aracılığıyla dağıtılmaktadır. Katılımın ve erişilebilirliğin neredeyse sınırsız olduğu bu yeni ortam, “haberlerin” profesyonel gazetecilik ürünlerinden çok daha fazlasını içerecek şekilde genişlemesine neden olmuştur. Bu durum, yalnızca yanlış bilgilerin yayılması konusunda değil, aynı zamanda insanların yanlış bilgilerle mücadele etme, ilgili bilgiyi bulma ve nitelikli bilgiyi ayırt etme becerileri konusunda artan bir endişeye sebep olmaktadır (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 1).

Bugün haber okuryazarlığı, eleştirel medya tüketimini geliştirmenin bir yolu olarak görülmektedir (Vraga & Tully, 2021, p. 150). Haberin vatandaşları bilgilendirme ve demokratik katılımı artırma potansiyeli ile haber üretim süreçlerindeki (özellikle yapımcılar tarafında) değişiklikler dikkate alındığında, haber okuryazarlığının önemi ortaya çıkmaktadır (Ashley, Maksl & Craft, 2013, p. 7).

Haber Okuryazarlığı Kavramı

Haber okuryazarlığını tanımlamadan önce haber ve okuryazarlığın ne anlama geldiğini açıklamak daha doğru olabilir. “Haber”, farklı insanlar ve farklı bağlamlarda farklı şeyler ifade eden geniş bir terimdir, ancak hem kişisel hem de sosyal konularda karar vermeyi kolaylaştıran ve böylece insanların toplumla daha iyi etkileşim kurmasını sağlayan her türlü doğru bilgi olarak tanımlanabilir (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 3). Sosyal medya, bu tanımı çeşitli iddiaları ve hikayeleri içerecek şekilde daha da genişletmiştir. Bugün, dijital haber ortamında bireyler, haber gibi görünen ancak aslında propaganda, pazarlama veya yanlış bilgi olabilecek ve haberin ne olduğunu ve ne olmadığını anlamaya yönelik girişimleri karmaşıklaştıran bir içerikle karşı karşıya kalmaktadır (Tully, Maksl, Ashley, Vraga & Craft, 2021, p. 3).

Okuryazarlığın en basit anlamı okuma ve yazma yeteneğidir. Ancak okuryazarlık kavramı sadece okuyabilme ve yazabilmenin ötesine geçer, anlayarak okumayı da kapsar. Diğer bir deyişle kavrama eylemi ile de ilgilidir. Günümüzde okuryazarlık kavramı, belli bir çalışma alanındaki bilgi ve yeterliliğe atıfta bulunan bir metafor olarak kullanılmaktadır (Bawden, 2001, p. 220, 223). Örneğin haber okuryazarlığı, haber tüketimi, değerlendirme ve haber üretimi için gerekli temel becerilere sahip olmayı ifade etmektedir (Malik, Cortesi & Gasser, 2013, p.6).

Haber okuryazarlığı, değişen medya ortamlarında gazeteciler, haber üretimi, vatandaşlar ve demokrasi arasındaki ilişkiyi anlama yanı sıra daha dikkatli ve şüpheci bir haber tüketicisi olmak için gerekli bilgi ve becerilerle ilgilidir. Haber okuryazarlığı, sosyal medya platformlarının ve kullanıcıların haber ekosistemindeki rolü ve tüketicilerin inançlarının haber seçimlerini ve yorumlarını nasıl etkilediği dahil olmak üzere, haber üretimi ve tüketiminin hem içeriğini hem de bağlamını anlamayı gerektirir (Vraga & Tully, 2021, p. 151).

Başka bir deyişle, haber okuryazarlığı, haberin toplumda oynadığı rolün anlaşılmasını içerir. Haber arama motivasyonu (haberleri takip etmenin önemini kavrama ve haberleri görmezden gelmenin sonuçlarını anlama), haber bulma ve tanıma (haber tanımının değişen sınırları dikkate alındığında önemlidir), haberleri eleştirel olarak değerlendirme ve haber üretme becerisidir (Malik, Cortesi & Gasser, 2013, p. 8-9).

Haber okuryazarlığı, haberlerin üretimi, dağıtımı ve tüketimi aşamalarındaki bilgi ve süreçler üzerinde kontrol olanağı sağlayan beceriler olarak da tanımlanır (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 5).

Vraga, Tully, Maksl, Craft and Ashley (2021, p. 5) haber okuryazarlığının, bağlam, üretim, içerik, dolaşım ve tüketim olarak adlandırdıkları beş yapı taşından oluştuğunu belirtmektedir.

Bağlam

Bağlam, haberlerin üretildiği sosyal, yasal ve ekonomik çevre olarak tanımlanır. Bağlam hakkında bilgi, haber kuruluşlarının, sosyal medya ve teknoloji firmalarının iş ve işleyiş yapıları, hükümetler gibi diğer kuruluşların içeriği etkilemede oynadığı rol ve içerik üreticilerinin faaliyetlerini ilgilendiren yasal konular ve kısıtlamaları içerir. Haber bağlamıyla ilgili beceriler, bireylerin haberlerin üretimini etkileyen kısıtlamaları ne kadar iyi yorumladıkları ile ilgilidir. Buna, sosyal medya sitelerinin hizmet şartlarını ve ayrıca ifade ve medya özgürlüğünü sınırlayan ve/veya destekleyen düzenleme ve yasal mevzuatı değerlendirme becerisi de dahildir (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 6; Tully, Maksl, Ashley, Vraga & Craft, 2021, p. 6-7).

Üretim

Üretim, gazetecilerin ve diğer haber üreticilerinin haber hikayeleri ve diğer gazetecilik içeriklerini tasarlama, oluşturma ve raporlama süreci olarak tanımlanır. Haber üretimi hakkında bilgi, gazetecilerin özellikleri, gazeteciliğin altında yatan normlar ve gazetecilerin haber yapma ve içerik oluşturma süreciyle ilgili bilgileri içerir. Üretim becerileri aynı zamanda haber değerini anlama ve haber değeri olan bilgiyi tweetler veya haber paylaşan gönderiler oluşturmak amacıyla kullanma becerisini de içerir (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 6; Tully, Maksl, Ashley, Vraga & Craft, 2021, p.7-9).

İçerik

İçerik, bir haberi diğer medya içeriği türlerinden ayıran niteliksel özellikler olarak tanımlanır. Haber içeriği bilgisi, haber değerini tanımayı, haberlerin geleneksel sunum yollarını/tekniklerini anlamayı, kaynak kullanımı ve doğrulama kanıtı gibi haberlerin temel özelliklerini bilmeyi içerir. Ayrıca, görüş veya reklamdan ayırarak çeşitli haber içeriklerini belirleme ve haberlerin nitelik ve güvenilirliğini değerlendirme becerilerini ile de ilgilidir (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 6-7; Tully, Maksl, Ashley, Vraga & Craft, 2021, p. 9-10).

Dolaşım

Dolaşım, potansiyel izleyicilere haberlerin dağıtımı ve yayılması süreci olarak tanımlanır. Haber dolaşımı hakkında bilgi, öncelikle haber dolaşımının bir sosyal sistemdeki çeşitli faktörlerden etkilenen bir süreç olarak tanınmasını gerektirir. Dolaşımla ilgili beceriler, arama ve geri beslemelerde kişiselleştirmenin sonuçlarını anlamayı veya sosyal medya ayarlarını kişiselleştirmeyi içerir. Bu beceriler, kullanıcıların dolaşımı anlamasını ve maruz kaldıkları haberler üzerinde bir miktar kontrol uygulayabilmesini sağlar (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 7; Tully, Maksl, Ashley, Vraga & Craft, 2021, p. 10-11).

Tüketim

Haber tüketimi, habere maruz kalma, dikkat ve değerlendirmeye katkıda bulunan kişisel faktörler olarak tanımlanır. Haber tüketimi hakkında bilgi, bireylerin kişisel önyargılarının ve yatkınlıklarının haberlere maruz kalma, dikkat ve değerlendirmeyi etkilediğinin anlaşılmasını içerir. Tüketimle ilgili beceriler, bireylerin kendi haber tüketim seçimlerini ve haber değerlendirme yaklaşımlarını değerlendirme ve daha sonra bilgi gereksinimlerine uyan çeşitli kaynaklarla bir haber diyeti düzenleme üzerine odaklanır (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 7; Tully, Maksl, Ashley, Vraga & Craft, 2021, p. 11-13).

Yukarıda ele alınan beş yapı taşı bir araya gelerek haber okuryazarlığını oluşturur. Tüm bu yapı taşlarına odaklanmak ve bütünsel olarak ele almak, haber, bilgi ve teknoloji sektörlerindeki değişimin hızına ayak uyduran kapsamlı bir haber okuryazarlığı müfredatı geliştirmede yardımcı olur (Vraga, Tully, Maksl, Craft & Ashley, 2021, p. 7-8).

Eleştirel Düşünme ve Haber Okuryazarlığı

Gerçek ötesi çağda eleştirel düşünme, haber kullanıcılarının sağlam kararlar vermek için şüphecilik ve kanıta dayalı, tarafsız bilgiyi ayırt etme yeteneğini geliştirmeyi gerektirir (Lai Ku, Kong, Song, Deng, Kang & Hu, 2019, p. 1).

Gerçek ötesi çağda, gerçekler ve nesnel kanıtların kamuoyunu şekillendirmede kişisel inançlar, anekdotlar ve popüler görüşlerden daha güçsüz olduğu söylenmektedir (Cooke, 2017). Eleştirel düşünme, bilgiye güvenme konusunda kullanılacak ilk savunma hattıdır, çünkü insanları kanıtlarla hareket etmeye yönlendirir. Eleştirel düşünmenin en temel özelliği, bir bakış açısını gerekçelendirmede kanıt aramasıdır (Lai Ku, Kong, Song, Deng, Kang & Hu, 2019, p. 3).

Eleştirel düşünme, haberin güvenilirliği ve niteliği hakkında düşünme becerisi içeren haber okuryazarlığında önemli bir rol oynar (Rosenbaum, Beentjes, & Konig, 2008). Hobbs (2010), eleştirel düşünme becerisini haber okuryazarlığının merkezine yerleştirmektedir. Haber alanında genel olarak üzerinde anlaşmaya varılmış çekirdek eleştirel beceriler vardır: (1) bir haber mesajının bakış açısını ve amacını anlama, (2) kanıtın gücünü ve niteliğini değerlendirme, (3) gerçekleri görüşlerden ayırt etme, (4 ) önyargıları belirleme ve (5) dijital medya ortamında bilgiye dayalı görüşleri paylaşma (Lai Ku, Kong, Song, Deng, Kang & Hu, 2019, p. 4).

Dijital haber platformları, kanıtlar veya gerçekler yerine kolaylık, duygusal çekicilik, popülerlik veya diğer herustik yöntemlere dayalı olarak bilgiyi kabul etme tehlikesini artırmaktadır. Sosyal medya, içeriği anlamak ve değerlendirmek için fazla zaman ayırmadan herustik yöntemlerle haber tüketimini teşvik etmektedir. Bu tür herustik temelli tüketim genellikle haberin derinlemesine anlaşılması ve farklı bakış açılarının oluşumu gerçekleşmeden, haberlerin başlıkları, anahtar sözcükleri, resimleri veya diğer önemli noktaları taranarak yapılmaktadır (Meijer & Kormelink, 2015). Haberlerin herustik işlenmesi, sosyal medya kişiselleştirme algoritmaları aracılığıyla da teşvik edilmektedir. Algoritmaların kullanımı, haber seçimini editörlerin veya gazetecilerin profesyonel yargılarından okuyucuların ilgi ve tercihlerine doğru değiştirmiştir (Newman, Fletcher, Kalogeropoulos,Levy, & Nielsen, 2017). Haber akışının algoritmalarca kontrol edilmesi beraberinde çeşitli riskler getirmektedir. İnsanların çoğu algoritmaların kendileri için haberleri nasıl seçtiği konusunda yeterince bilgi sahibi olmadığı gibi birçoğu bu tür algoritmaların varlığından habersizdir (DeVito, 2017; Rader & Gray, 2015). Sosyal medya algoritmaları, bilgilerin kullanıcının mevcut inançlarına ve tercihlerine göre filtrelenmesi nedeniyle eleştirel düşünmeyi zorlaştıran bir haber ortamı oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Kullanıcıların yalnızca kendileriyle benzer görüşlere sahip kişilerle içerik paylaştığı “yankı odaları” oluşturma riski vardır. Karşıt ve çeşitlendirilmiş bakış açılarının yokluğunda, kişinin görüşü sürekli olarak teyit edilmiş olur, bu da kişiyi kendi görüşüyle ​​uyumlu bilgileri aramaya teşvik eder. Haberde eleştirel düşünme, esasen önceki inançlara veya popüler inançlara dayalı akıl yürütme ve herustik (kısa yollarla) düşünmenin ortadan kaldırılmasıdır (Lai Ku, Kong, Song, Deng, Kang & Hu, 2019, p. 6).

Diğer Okuryazarlıklarla İlişkisi

Haber okuryazarlığı, medya okuryazarlığı, gazetecilik eğitimi ve bilgi okuryazarlığı disiplinleri içinde gelişmekte olan bir alandır (Kajimoto & Fleming, 2019).

Haber okuryazarlığı alanının büyümesiyle beraber, birçok disiplinden araştırmacılar, yalnızca kavramın tanımı üzerinde değil, aynı zamanda bileşenleri ve haber okuryazarlığının ilişkili olduğu daha geniş alanlar üzerinde de farklı fikirler yürütebilmektedir. Haber okuryazarlığı, bilgi okuryazarlığı, dijital okuryazarlık, eleştirel okuryazarlık ve medya okuryazarlığı arasındaki teorik ve kavramsal örtüşme nedeniyle araştırmacılar bir fikir birliğine varamamış gibi görünse de, herkes haber okuryazarlığının daha geniş bir alan olan medya okuryazarlığının bir alt kümesi olduğu konusunda hemfikirdir (Ashley, Maksl & Craft, 2013, p. 8). Haber okuryazarlığı ve diğer ilgili okuryazarlıklar arasındaki fark genellikle belirsizdir çünkü pratikte bu alanlar bir standarda oturtulmamıştır (Kajimoto & Fleming, 2019). Haber okuryazarlığı medya okuryazarlığının bir alt kümesiyken, medya okuryazarlığı bilgi okuryazarlığının bir alt kümesidir. Eleştirel okuryazarlık ve dijital okuryazarlık, her üçü için de ön koşuldur.

Haber okuryazarlığı, aslında, hem bilgi hem de medya okuryazarlığının (son zamanlarda medya ve bilgi okuryazarlığı olarak birleştirilmiştir) kesişim noktasındadır, çünkü haber medya aracılığıyla iletilebilen bir bilgi türüdür. Ancak, onu diğer bilgi veya medyadan kavramsal olarak ayıran, sivil katılımla olan bağlantısıdır (Malik, Cortesi & Gasser, 2013, p.7).

Haber okuryazarlığının eleştirel düşünme becerilerinin bir uygulaması olarak tanımlanması literatüründe bulunan medya okuryazarlığı tanımları ile benzerlik göstermektedir. Medya okuryazarlığı ve bilgi okuryazarlığının sayısız tanımı yapılmıştır. Hemen her grubun ve organizasyonun, en önemli olduğunu düşündüğü becerileri vurgulayan kendi tanımları vardır (Malik, Cortesi & Gasser, 2013, p. 7). Medya okuryazarlığı genellikle kitle iletişim araçlarına ve onların üretimine odaklanır (Farmer, 2019, p. 4). Medya okuryazarlığı, çeşitli medya platformlarından gelen mesajları çözümleme ve değerlendirme becerisi olarak tanımlanır. Mesaj oluşturma becerisi de birçok araştırmacı tarafından medya okuryazarlığının bir bileşeni olarak kabul edilmektedir. Medya okuryazarlığını vatandaşlık için gerekli bir beceri olarak tanımlayanlar da vardır (Craft, Ashley & Maksl, 2016, p. 144). Ancak, haber okuryazarlığının özel olarak içerdiği şey, eleştirel düşünme becerilerinin haber mesajlarını etkili bir şekilde çözümlemek ve değerlendirmek için bilinmesi gereken şeylerdir (Craft, Ashley & Maksl, 2016, p. 145).

Medya okuryazarlığı, bilgiyi bulmak, elde etmek, analiz etmek ve kullanmak için gereken beceriler dizisi olarak tanımlanan bilgi okuryazarlığı şemsiyesi altına çok uygundur (American Library Association, 2021). Haber okuryazarlığı, haber mesajlarına erişme, anlama, değerlendirme ve yorumlamayı içerir (Farmer, 2019, p. 4) ve medya okuryazarlığı şemsiyesi altına girer. Haber okuryazarlığını medya okuryazarlığından ayıran özelliği, diğer medya içeriği türlerine uygulanamayan ve yalnızca haberlere uygulanabilen içerik çözümlemesi ve haber üretim sürecine özgü yöntemlere odaklanmasıdır (Kajimoto & Fleming, 2019).

Haber Okuryazarlığı Müfredatı

Haber okuryazarlığı müfredatının temel misyonu, haberlerin değerlendirilmesi için gerekli olan eleştirel düşünme ve gerçeklere dayalı nitelikli bilgiyi belirleme becerileri ile donatılmış vatandaşlar yetiştirmektir. Haber okuryazarlığı eğitimi geleneksel olarak medya okuryazarlığı çatısı altında yürütülmektedir, ancak özellikle gerçek ötesi çağda medya tüketimine ilişkin artan küresel endişeler ve sahte haber fenomeni haber okuryazarlığı müfredatının tek başına akademik söylemin bir parçası haline gelmesine neden olmuştur (Kajimoto & Fleming, 2019).

Haber okuryazarlığı bazen tüketicilerin gerçekleri ve kaynakları kontrol edebilmesi ve yanlış bilgileri tespit edebilmesi için doğrulama becerilerinin geliştirilmesi olarak dar bir çerçeveye oturtulmuştur. Bunlar haber okuryazarlığı eğitiminin değerli sonuçları olsa da, bir bireyi haber okuryazarı yapan bilgi ve beceriler daha geniş bir çerçeve oluşturur (Tully, Maksl, Ashley, Vraga & Craft, 2021, p. 3). Haber okuryazarlığı eğitimi, insanların taraflı ve yanlış bilgileri belirlemelerine yardımcı olmakla kalmayıp komplo teorilerine karşı şüpheciliği de teşvik etmektedir. Haberlere karşı şüphecilik geliştirmek, nitelikli içeriği düşük kaliteli veya yanlış içerikten ayırt etmek için çok önemlidir (Vraga & Tully, 2021, p. 154).

Farmer (2019, p. 5) bir haber okuryazarlığı müfredatının odaklanması gereken konuları şu şekilde belirtmektedir: güvenilir bilginin ve serbest bilgi akışının gücü, basının misyonu ve hükümetle ilişkisi, gazetecilerin nasıl çalıştığı ve nasıl karar aldıkları, dijital devrimin ve haber medyasındaki yapısal değişikliklerin haber tüketimi, okuyucu sorumlulukları üzerindeki etkisi ve haber okuryazarlığının önemi.

Bu MOOC'un ilk üç bölümünde sunulan konular kapsamlı bir haber okuryazarlığı müfredatı içinde ele alınacak konuların bir listesini oluşturmaya yardımcı olur: gazetecilik ile diğer bilgi sağlayıcıları ayırt etme, haber ve görüş arasında ayırım yapma , haberler ile sponsorlu içeriği ayırt etme, reklamları belirleme, iddia ile doğrulamayı ayırt etme, kanıt ve çıkarımı ayırt etme, kanıt ve kaynak güvenilirliğine dayalı olarak haberleri çözümleme, haber medyasının yanlılığı ile izleyici yanlılığını ayırt etme, güvenilir bilgi kaynaklarını belirleme, uygun ve güvenilir arama stratejileri belirleme, sosyal medya gönderilerinin güvenilirliğini belirleme, sponsorlu içeriğin neden güvenilir olmayabileceğini açıklama, bir fotoğrafın güvenilirliğini belirleme, kaynakların güvenilirliğini ve doğruluğunu belirleme, eleştirel okuma ve düşünme, bir kaynağın yazarını/yaratıcısını belirleme, yanlılığı belirleme (Farmer, 2019, p. 5-7), gerçeği yanlıştan ayırma, algoritmaları yönetme, filtre balonlarını patlatma ve yankı odalarının ötesine ulaşma, argümanlardaki tuzakları tanıma, arama motoru sıralamalarını ve algoritmaların içeriği nasıl filtrelediğini anlama, doğrulama yeteneklerini geliştirme ve teyit platformları/hizmetleri ve bunların sınırlılıklarını anlama.

Alıştırma

Test

Kaynakça

American Library Association. (2021). Framework for Information Literacy for Higher Education.

Ashley, S. (2021). News Literacy. In T.P. Vos, F. Hanusch, D. Dimitrakopoulou, M. Geertsema-Sligh and A. Sehl (eds.). The International Encyclopedia of Journalism Studies.

Ashley, S., Maksl, A. & Craft, S. (2013). Developing a News Media Literacy Scale. Journalism & Mass Communication Educator, 68(1), 7-21.

Bawden, D. (2001). Information and digital literacies: A review of concepts. Journal of Documentation, 57(2), 218-259.

Cooke, N. (2018). Fake news and alternative facts: Information literacy in a post-truth era. ALA.

Craft, S., Ashley, S., & Maksl, A. (2016). Elements of News Literacy: A Focus Group Study of How Teenagers Define News and Why They Consume It. Electronic News, 10(3), 143-160.

DeVito, M. A. (2017). From editors to algorithms: A values-based approach to understanding story selection in the Facebook news feed. Digital Journalism, 5(6), 753-773, 10.1080/21670811.2016.1178592

Farmer, L. (2019). News literacy and fake news curriculum: School librarians’ perceptions of pedagogical practices. Journal of Media Literacy Education, 11(3), 1-11. doi: 10.23860/JMLE-2019-11-3-1

Fleming, J. (2013). Media literacy, news literacy, or news appreciation? A case study of the news literacy program at Stony Brook University. Journalism and Mass Communication Educator, 68. doi:10.1177/1077695813517885

Hobbs, R. (2010). News Literacy: What Works and What Doesn’t. Paper presentation at the Association for Education in Journalism and Mass Communication (AEJMC) conference, Denver, Colorado, August 7, 2010.

Hobbs, R., & Frost, R. (2003). Measuring the acquisition of media-literacy skills. Reading Research Quarterly, 38(3), 330-355.

Kajimoto, M. & Flaming, J. (2019). News Literacy. Oxford Research Encyclopedia of Communication.

Lai Ku, K.Y., Kong, S.Q., Song, Y., Deng, L.P., Kang, Y. & Hu, A. (2019). What predicts adolescents’ critical thinking about real-life News? The roles of social media news consumption and news media literacy, thinking skills and creativity.

Malik, M., Cortesi, S., & Gasser, U. (2013). The challenges of defining ‘news literacy’. Berkman Center for Internet & Society.

Meijer, I. C. & Kormelink, T. G. (2015). Checking, Sharing, Clicking and Linking. Digital Journalism, 3(5), 664-679, DOI: 10.1080/21670811.2014.937149

Newman, N., Fletcher, R., Kalogeropoulos, A., Levy, D.A.L. & Nielsen, R. K. (2017). Reuters Institute Digital News Report 2017. Reuters Institute for the Study of Journalism.

Rader, E. & Gray, R. (2015). Understanding user beliefs about algorithmic curation in the Facebook news feed. Proceedings of the 33rd Annual ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (2015), pp. 173-182, 10.1145/2702123.2702174

Rosenbaum, J. E., Beentjes, J. W. J., & Konig, R. P. (2008). Mapping media literacy: Key concepts and future directions. Annals of the International Communication Association, 32(1), 313-353, DOI: 10.1080/23808985.2008.1167908

Tully M, Maksl A, Ashley S, Vraga EK & Craft S. (2021). Defining and conceptualizing news literacy. Journalism. doi:10.1177/14648849211005888

Vraga, E. K. & Tully, M. (2021). News literacy, social media behaviors, and skepticism toward information on social media, Information. Communication & Society, 24(2), 150-166, DOI: 10.1080/1369118X.2019.1637445

Vraga, E.K., Tully, M., Maksl, A., Craft, S. & Ashley, S. (2021).Theorizing news literacy behaviors. Communication Theory, 31(1)1–21.

Önerilen Kaynaklar

Bawden, D. (2001). Information and digital literacies: A review of concepts. Journal of Documentation, 57(2), 218-259.

Tully M, Maksl A, Ashley S, Vraga EK & Craft S. (2021). Defining and conceptualizing news literacy. Journalism.

Vraga, E. K. & Tully, M. (2021). News literacy, social media behaviors, and skepticism toward information on social media, Information. Communication & Society, 24(2), 150-166.

Vraga, E.K., Tully, M., Maksl, A., Craft, S. & Ashley, S. (2021).Theorizing news literacy behaviors. Communication Theory, 31(1)1–21.

Önerilen Videolar

VOA Learning English. (2018). Lesson6: News and social media.

The Center for News Literacy. (2013). Why news literacy matters.