Modülün Tanımı

Bu Modülün ana amacı bilgi kirliliğinin yaratılmasında Internet ve sosyal medyanın rolünü ve çevrimiçi kullanıcıların güvenirliğini açıklamaktır.

İkincil amaç ise bu Modülün içeriğini başkalarını eğitmek için kullanmak isteyen eğitmenlere rehberlik etmektir.

Bu amaçlardan hareketle, bilgi kirliliğinin yaratılmasında Internet ve sosyal medyanın rolü ve çevrimiçi kullanıcıların güvenirliği açıklamakta ve konunun nasıl öğretileceğine ilişkin yönergeler sunulmaktadır.

Bu Modülü başarıyla tamamlayanlar şunları yapabilir:

• bilgi kirliliğinin yaratılmasında İnternet ve sosyal medyanın rolünü anlar ve açıklayabilir
• çevrimiçi kullanıcıların güvenilirliğini sorgular
• çevrimiçi özgün olmayan hareketliliği anlar ve diğerlerinden ayırabilir
• trolleri, botları ve siborgları tanımlayabilir ve aralarındaki farkı bilir
• özgün olmayan çevrimiçi hareketliliğin arkasındaki motivasyonu anlar

Ek olarak, bu Modülü başarıyla tamamlayan eğitmenler, İnternet ve sosyal medyanın bilgi kirliliği yaratmadaki rolü ve çevrimiçi kullanıcıların güvenilirliği konularını nasıl öğreteceklerini anlarlar.

Modülün Yapısı

Bu Modül aşağıdaki bölümlerden oluşur:

• Amaç, İçeriğin Tanımı ve Öğrenme Çıktıları
• Modülün Yapısı
• Öğrenenler için Yönerge
• Eğitmenler için Yönerge (hazırlık, kullanılacak yöntemler ve eğitmenler için ipuçları)
• İçerik (çalışma materyalleri ve alıştırmalar)
• Test
• Kaynakça (yararlanılan kaynaklar ve önerilen kaynaklar ile videolar)

Modülün ana hedefleri, içerik ve öğrenme çıktıları Modülün Tanımı bölümünde açıklanmıştır. Öğrenenler için Yönerge, öğrenenler için yönlendirme ve önerileri içerir. Eğitmenler için Yönerge, eğitimin farklı aşamalarında eğitmenlere rehberlik eder ve konuyu öğretirken faydalı olabilecek ipuçları sağlar. İçerik, tüm çalışma materyallerini ve ilgili alıştırmaları içerir. Test, kursiyerlerin kendilerini ve ilerlemelerini test edebilmeleri için hazırlanmıştır. Genellikle çoktan seçmeli veya doğru/yanlış sorularından oluşur. Kaynakça, yararlanılan kaynaklar ve önerilen kaynaklar şeklinde iki bileşenden oluşur. İçerik hazırlanırken yararlanılan ve atıf yapılan kaynaklar Kaynakça başlığı altında listelenmiştir. Ek Kaynakça, konuyla ilgili daha fazla bilgi edinmek isteyenler için okunması/izlenmesi önerilen kaynaklar ve videoların bir listesinden oluşur.

Öğrenenler için Yönerge

Öğrenenlerden içeriği dikkatle okumaları, önerilen videoları izlemeleri ve alıştırmaları yapmaları beklenmektedir. Daha fazla bilgi gereksinimi duydukları konularda kaynakçalarda listelenen kaynaklara başvurabilirler. İçerik üzerindeki çalışmalarını tamamladıktan sonra, ilerlemelerini değerlendirmek için modül sonundaki testi yapmaları önerilir. Test sonuçlarına göre gerekirse çalışma materyali yeniden gözden geçirilebilir.

Eğitmenler için Yönerge

Bu bölüm, ele alınan konunun nasıl öğretileceğine ve Modül içeriğinin bu amaçla nasıl kullanılabileceğine ilişkin eğiticilere yönelik öneriler ve ipuçları içerir.

Hazırlık

Eğitim başlamadan önce görsel materyaller (resim ve video klipler) ve araştırmaya dayalı olgusal bilgilerle zenginleştirilmiş bir sunum (PowerPoint/Prezi/Canva) hazırlanması önerilir. Ayrıca bu Modüldeki örneklerin ve alıştırmaların hedef gruba hitap eden konulardan ve alanlardan seçilmesi önerilir. Mevcut veya iyi bilinen konularla ilgili yerel örneklerin seçilmesi, konuyu daha iyi açıklamaya yardımcı olacaktır. Ayrıca katılımcıların daha çok dikkatini çekecektir. Örnekler ne kadar tanıdık ve popüler olursa, mesaj o kadar iyi iletilecektir.

Başlarken

Konuya ısındırmak amacıyla başlangıçta Kahoot veya Mentimeter gibi araçlar kullanılarak katılımcılara konuyla ilgili genel ve kısa bazı sorular (3 ile 5 soru) yöneltilebilir. Böyle bir başlangıç katılımcıların konuyla ilgili mevcut bilgi düzeyleri hakkında bilgi de sağlayacaktır. Bu amaçla kullanılabilecek sorulara bazı örnekler şunlar olabilir: Trol nedir? Bot nedir?

Kullanılacak Yöntemler

Eğitim sırasında çeşitli öğretim yöntemleri bir arada kullanılabilir:

• Ders anlatma
• Tartışma
• Grup çalışması
• Kendini yansıtma

Eğitmenler için İpuçları

Isınma

Katılımcıları sürece dahil etmenin ve öğrenecekleri şeyler hakkında ortak beklentiler oluşturmanın etkili bir yolu, konuyla ilgili birkaç ön soru sorarak düşünme ve tartışma olanağı yaratmaktır. Bu, grup çalışması ile fikirlerin ve görüşlerin sözlü olarak tartışılması şeklinde yapılabileceği gibi bireysel olarak her katılımcının fikirlerini kağıt üzerine yazması şeklinde de yapılabilir. Etkinlik şu şekilde gerçekleştirilebilir:

• Katılımcılara, sosyal medyada özgün olmayan hareketlilikle karşılaşıp karşılaşmadıkları ve bunların özgün olmadığı yargısına nasıl vardıkları sorulabilir.
• Katılımcılar kendilerine sunulan örnekleri kategorilere ayırmaya ve bunların hangi yönlerden farklı olduklarını açıklamaya davet edilebilir.

Dersin Amacının Belirtilmesi

Amaç netleştirilmelidir. Bu dersin amacı, bilgi kirliliğinin oluşmasında Internet ve sosyal medyanın rolünü ve çevrimiçi kullanıcıların güvenilirliğini açıklamaktır. Isınma sorularının ardından amaç ve hedefleri netleştirmek daha kolay olacaktır.

Ders İçeriğinin Sunulması

İçerik sunulurken katılımcılarla etkileşim içinde olmak ve onları derse aktif katılıma teşvik etmek önemlidir. Bunun için aşağıda bazı öneriler sunulmuştur:

• Trollerin, botların ve siborgların tanımı verilmeden önce, katılımcılardan kendi tanımlarını yapmaları istenebilir.
• Özgün olmayan hareketliliğin ve sahte hesapların yaygın biçimleri tanıtılırken, katılımcılardan gerçek hayattan örnekler vermeleri istenebilir. Örneklerin sözü edilen kategoriye ait olup olmadığına dair yorum yapılmalıdır.
• Örnek verirken gerçek dünya örnekleri seçilmelidir. Söz konusu özel durum hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi edinmek katılımcılar tarafından sorulursa daha fazla ayrıntı verebilmek açısından önemlidir.
• Örnekler seçilirken, kafa karışıklığını önlemek için, ele alınan kategorinin tanımına yüzde yüz uyduğundan emin olmakta fayda vardır.
• Mümkün oldukça katılımcılar için uygulama fırsatları yaratılmalıdır.

Bitirirken

Dersin kısa bir özetini yapılarak verilmek istenen en önemli mesajların tekrarlanmasını sağlayacak birkaç soru sorulabilir.

Aşağıdaki soru bu konuda yardımcı olabilir:

• Katılımcılara bir etkinliğin özgünlüğünden şüphe ettiklerinde nasıl davranacaklarını sorabilirsiniz.

Bitirirken, katılımcıların sosyal medyada sahte hesaplar ve özgün olmayan etkinliklerin/hareketlerin arkasında genellikle manipulasyon temelli gizli amaçlar olduğunu anladıkların emin olunmalıdır.

İçerik: Bilgi Kirliliğinin Yaratılmasında İnternet ve Sosyal Medyanın Rolü

Giriş

Hem İnternetin hem de sosyal medya teknolojilerinin ortaya çıkışı, bilginin üretilme, iletilme ve dağıtılma biçiminde köklü değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Kolay erişilebilir, ucuz ve sofistike düzenleme ve yayınlama araçları ve teknolojileri, isteyen herkesin içerik oluşturmasına ve hızlı bilgi alışverişinde bulunmasına olanak tanımıştır. Sonuç olarak, mez/dezenformasyon kendisine yeni bir kanal bulmuştur (Wardle & Derakhshan, 2017, p. 11-12; Tandoc, Lim & Ling, 2018, p. 139).

Günümüzde sadece haberlerin nasıl dağıtıldığı değil, görünümü de değişmiştir. En fazla 280 karakter uzunluğundaki bir tweet artık haber olarak kabul edilmektedir ve Twitter, özellikle son dakika haberlerinin hızla yayılması için kullanılan bir platform haline gelmiştir. Facebook, kullanıcıların kişisel güncellemeler ve fotoğraflarla birlikte haber ürettiği, tükettiği ve değiş tokuş yaptığı bir yer haline gelen bir diğer sosyal medya platformudur (Tandoc, Lim & Ling, 2018, p. 139).

Başta sosyal medya olmak üzere tüm çevrimiçi platformlar, gazeteci olmayanların geniş kitlelere ulaşması için ortam yaratmakta, diğer bir deyişle yurttaş gazeteciliği için fırsatlar sunmaktadır. Bugün gazeteci olmayanlar gazetecilik faaliyetlerine katılabilmekte (Robinson & DeShano, 2011, p. 965), tanık oldukları son dakika haberleri ile ilgili bilgi, fotoğraf ve videoları sosyal medya hesapları üzerinden yayınlayabilmektedirler (Jewitt, 2009, p. 231).

Sosyal medya, medya ortamını çeşitli yollarla şekillendirmektedir. Öncelikle, farklı haber sağlayıcılardan gelen içeriklerin tek bir yerde görüntülenebilmesi ile kullanıcıların artık bir haber kaynağı seçmesine gerek kalmamakta bunun yerine hikayeyi seçmeleri yeterli olmaktadır (Messing & Westwood, 2014, p. 1044). Haber/bilgi bir kişiden/kanaldan diğerine hızlı bir şekilde geçtiği için bilginin kaynağı belirsizleşmektedir (Tandoc, Lim & Ling, 2018, p. 139). Buna ek olarak, onaylar ve öneriler içerik seçimini yönlendirmektedir (Messing & Westwood, 2014, p. 1044). Popülarite, yayılmada önemli bir rol oynamakta, beğeniler, paylaşımlar veya yorumlar daha fazla beğeni, paylaşım veya yorumu tetiklemektedir (Thorson, 2008, p. 475).

Tüm bunlara ek olarak, geleneksel haber medyasının aksine, manipüle edilmiş içeriğin sosyal medyada paylaşılmasına ilişkin etik kurallar yoktur (Tandoc, Lim & Ling, 2018, p. 144-145) ve özellikle fotoğraf ve video gibi farklı formatlardaki bilginin doğrulanmasında bazen uzmanlık gerektiren zorluklar vardır.

Mez/dezenformasyon matbaanın icadından beri dolaşımdadır, ancak İnternet, yalanların, komplo teorilerinin ve abartıların her zamankinden daha hızlı ve daha geniş çevrelere yayılmasına olanak tanımaktadır (Klepper, February 7, 2020).

Çevrimiçi Kullanıcıların Güvenilirliği

Çevrimiçi toplulukların kullanıcılarının güvenilirliği de bir diğer sorundur (Ortega, Troyano, Cruz, Vallejo & Enriquez, 2012, p.2884). Tüm araçlar ve bunları kullanma yeteneği bugün satılıktır. Herkes binlerce sosyal medya hesabı veya milyonlarca e-posta adresi satın alabilir ve ücret karşılığında herhangi bir mesajı veya ideolojiyi büyük ölçekte yaymaya yardımcı olacak bireyler kiralayabilir (Filloux, 2017).

Günümüzde makul fiyatlara açıkça Twitter, Facebook ve YouTube takipçileri/aboneleri ile retweet ve paylaşım satan şirketler ve bireyler vardır (Barojan, November 5, 2018).

Kaynak: Barojan, November 5, 2018

Günümüzde sosyal medya, yanlış iddiaları yaymak ve insanları tartışmalı konular üzerinde kutuplaştırmak için giderek daha fazla kullanılmaktadır. Siborglar, troller ve botlar, İnterneti dezenformasyonla doldurarak çevrimiçi bilgi kirliliğine büyük katkı sağlımaktadır (Klepper, February 7, 2020).

Kaynak: Barojan, November 5, 2018

Troller ve Trol Çiftlikleri

Trol kelimesi, çevrimiçi bir toplulukta veya bir sosyal ağda kışkırtıcı veya konu dışı iletiler göndererek kasıtlı olarak çevrimiçi çatışma başlatan veya diğer kullanıcıların dikkatini dağıtarak rahatsız eden kişileri ifade eder (Barojan, November 5, 2018; Wardle, 2018). Amaç, bazen kendi eğlenceleri için bazen de koordineli bir kampanyanın parçası olarak başkalarını duygusal bir tepki vermeye ve tartışmaları raydan çıkarmaya teşvik etmektir (Klepper, February 7, 2020). Organize olmuş bir internet trol grubuna trol çiftliği veya trol fabrikası adı verilmektedir.

Troller bazen bilgi yaymak için para alırlar. Çevrimiçi topluluklar üzerinde önemli (olumsuz veya olumlu) bir etki yaratabilirler (Chen, Wu, Srinivasan & Zhang, 2013). Bu şekilde yapılan propaganda genellikle gerçeklere dayanır, ancak belirli bir ürünü, tarafı veya bakış açısını destekleyen önyargılar içerir. Haber ve yorumun bu şekilde harmanlanmasının amacı genellikle bilgilendirmekten çok ikna etmektir (Tandoc, Lim & Ling, 2018, p. 147).

Örneğin, Çin'den Internet Water Army (İnternet Su Ordusu), ödeme karşılığı İnternette belirli içerikle çevrimiçi yorumlar yayınlayan bir gruptur. Bu kişiler, bazı çevrimiçi platformlarda ürünleriyle ilgili olumlu haberler ve rakipleriyle ilgili olumsuz haberler yaymak isteyen şirketler tarafından işe alınırlar (Internet Water Army, 2020). 50 Cent Party/Army (50 Cent Partisi/Ordusu) ise Çinli yetkililer tarafından kamuoyunu Çin Komünist Partisi yararına manipüle etmek için işe alınan bir yorumcu grubudur. Bir Harvard araştırmasının bulgularına göre, Çin hükümetinin her yıl yaklaşık 448 milyon sosyal medya gönderisi ürettiğini tahmin edilmektedir (King, Pan & Roberts, 2017; 50 Cent Party, 2020).

Kaynak: Barojan, November 5, 2018

Son zamanlarda, internet trollerinin düşüncelerin manipülasyonu amaçlı kullanılması yaygın bir uygulama haline gelmiştir. Trollemenin popüler bir yolu, belirli bir konuda sahte profillerden, genellikle yanlış ve aldatıcı bilgiler eşliğinde, ne pahasına olursa olsun tartışmayı kazanmayı amaçlayan, tartışmalı gönderiler yapmaktır (Mihaylov, Koychev, Georgiev & Nakov, 2015, p. 443).

Troller botlardan farklıdır, çünkü bir trol gerçek bir kullanıcıdır, oysa botlar otomatiktir. Trollük bir aktivite olarak sadece trollerle sınırlı değildir. Troller bazen bazı mesajlarını güçlendirmek için botları kullanır. Böylece botlar trolleme amacıyla kullanılabilir (Barojan, November 5, 2018).

Kukla Hesaplar

Kukla hesap bir tür sahte hesaptır. Bazı kullanıcılar kendilerini gizlemek için anonim hesaplar kullanırken, kukla hesaplar sahipleri tarafından eleştirmenlerine saldırmak veya kendilerini övmek için kullanılmaktadır (Klepper, February 7, 2020).

Botlar ve Botnetler (Bot Ağları)

Bot, gerçek bir kişi yerine bir algoritma tarafından çalıştırılan otomatik bir sosyal medya hesabıdır. Başka bir deyişle, bir bot insan müdahalesi olmadan gönderiler yapmak için tasarlanmıştır. Üç temel bot göstergesi, anonimlik, yüksek etkinlik seviyesi ve belirli kullanıcıların, konuların veya etiketlerin büyütülmesidir (Barojan, November 5, 2018). Gerçek Twitter kullanıcıları genellikle çeşitli konular hakkında günde birkaç kez paylaşımda bulunurken, botlar günde yüzlerce kez ve genellikle yalnızca belirli bir konuda tweet atarlar. Orijinal bir şey oluşturmak yerine içeriği yeniden yayınlama olasılıkları daha yüksektir (Klepper, February 7, 2020). Botlar, farklı sosyal medya platformlarının algoritmalarını etkileyebilecek etiketler kullanabilir ve içerik yayınlayabilirler (Stronder, May 21, 2020).

Bir hesap bireysel gönderiler yazarsa ve diğer kullanıcıların gönderilerine yorum yapar, yanıt verir veya başka bir şekilde etkileşimde bulunursa, hesap bot olarak sınıflandırılamaz. Botlar ağırlıklı olarak Twitter üzerinde ve kullanıcıların birden fazla hesap oluşturmasına izin veren diğer sosyal ağlar üzerinde bulunur (Barojan, November 5, 2018).

Dezenformasyon kampanyalarında, yanıltıcı anlatılara dikkat çekmek, platformların trend listelerini ele geçirmek ve kamuoyunda tartışma ve destek yanılsaması yaratmak için botlar kullanılabilir (Wardle, 2018). Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde yürütülen bir araştırmada, Eylül ve Ekim 2016'da ABD seçimleriyle ilgili gönderilen tweetler analiz edilmiş ve her beş gönderiden birinin botlar tarafından gönderildiğini saptanmıştır (Klepper, February 7, 2020).

Botnet, aynı kişi veya grup tarafından yönetilen bir bot hesapları ağıdır. Dağıtımdan önce orijinal insan girdisi gerektiren botnet'leri yönetenlere bot çobanları adı verilir. Bir botnet'in amacı, bir etiket, kullanıcı veya anahtar kelimenin gerçekte olduğundan daha fazla konuşulmasını (olumlu veya olumsuz) veya popüler görünmesini sağlamaktır. Botlar, trendler bölümünü etkilemek için sosyal medya algoritmalarını hedefler ve bu da şüphesiz kullanıcıları botlar tarafından güçlendirilen konuşmalara maruz bırakır. Botnet'ler nadiren insan kullanıcıları hedef alır ve bunu yaptıklarında, fikirlerini veya siyasi görüşlerini değiştirmeye çalışmak için değil, spam yapmak veya genel olarak taciz etmek için yaparlar (Barojan, November 5, 2018).

Siborglar (Cyborgs)

Siborg, bir botun yorulmazlığını insan inceliğiyle birleştiren bir tür melez hesaptır. Siborg hesapları, bir insanın diğer kullanıcılara yanıt vermek ve orijinal içerik yayınlamak için belirli aralıklarla bot hesabını devraldığı hesaplardır. Çalıştırmaları daha pahalı ve zaman alıcıdır, ancak yakalanmaları ve tespit edilmeleri çok daha zordur (Klepper, February 7, 2020).

Alıştırma

Test

Kaynakça

50 Cent Party. (2020). In Wikipedia.

Al-Rawi, A. & Jiwani, J. (July 23, 2019). Russian Twitter trolls stoke anti-immigrant lies ahead of Canadian election. The Conversation.

Barojan, D. (November 5, 2018). How to Identify Bots, Trolls, and Botnets. Global Investigative Network.

Benson, T. (April, 24, 2020). Trolls and bots are flooding social media with disinformation encouraging states to end quarantine. Insider.

Chen, C., Wu, K., Venkatesh, S. & Zhang, X. (2013). Battling the Internet Water Army: Detection of hidden paid posters. Proceedings of the 2013 IEEE/ACM International Conference on Advances in Social Networks Analysis and Mining. Niagara, Canada: ACM.

Feinberg, A. (October 20, 2019). This sure looks like Mitt Romney’s secret Twitter account (Update: It is): Meet “Pierre Delecto”. The Slate. https://slate.com/news-and-politics/2019/10/mitt-romney-has-a-secret-twitter-account-and-it-sure-looks-like-its-this-one.html

Filloux, F. (2017). You can’t sell news for what it costs to make. The Walkley Magazine on Medium.

Internet Water Army. (2020). In Wikipedia.

Jewitt, R. (2009). The trouble with twittering: Integrating social media into mainstream news. International Journal of Media & Cultural Politics, 5(3), 233–246. doi:10.1386/- macp.5.3.233_3

King, G., Pan, J. & Roberts, M. E. (2017). How the Chinese government fabricates Social Media posts for strategic distraction, not engaged argument. American Political Science Review, 111(3), 484-501. DOI: 10.1017/S0003055417000144

Klepper, D. (February 7, 2020). Cyborgs, trolls and bots: A guide to online misinformation.

Messing, S., & Westwood, S. J. (2014). Selective exposure in the age of social media: Endorsements trump partisan source affiliation when selecting news online. Communication Research, 41(8), 1042-1063.

Mihaylov, T., Koychev, I., Georgiev, G.D. & Nakov, P. (2015). Exposing paid opinion manipulation trolls. In: Proceedings of Recent Advances in Natural Language Processing (pp. 443–450), Hissar, Bulgaria, Sep 7–9 2015.

Ortega, F. J., Troyano, J., Cruz, F., Vallejo, C. & Enriquez, F. (2012). Propagation of trust and distrust for the detection of trolls in a social network. Computer Networks. 56. 2884-2895. 10.1016/j.comnet.2012.05.002.

Robinson, S., & DeShano, C. (2011). ‘Anyone can know’: Citizen journalism and the interpretive community of the mainstream press. Journalism, 12(8), 963–982. doi:10.1177/1464884911415973.

Seetharaman, D. (April 17, 2020). Bill Gates is targeted by Social-Media mobs. The Wall Street Journal.

Schlosser, K. (April 15, 2020). Bill Gates calls Trump’s freeze on WHO funding ‘dangerous’ and tweet draws a viral response. GeekWire.

Stronder (May 21, 2020). Fighting disinformation, trolls, and bots on social media during COVID-19.

Tandoc, E.C., Lim, Z. W. & Ling, R. (2018). Defining “fake news”. Digital Journalism, 6(2), 137-153. DOI: 10.1080/21670811.2017.1360143

Thorson, E. (2008). Changing patterns of news consumption and participation. Information, Communication and Society, 11(4), 473–489. doi:10.1080/13691180801999027.

Wardle, C. & Derakhshan, H. (2017). Information disorder: Toward an interdisciplinary framework for research and policymaking. The Council of Europe.

Wardle, C. (2018). The Essential Glossary.

Young, V. A. (May 27, 2020). Nearly half of the Twitter accounts discussing 'reopening America' may be bots. Carnegie Mellon University News.

Yang, Y. (August 1, 2018). China’s battle with the internet water army.

Önerilen Kaynaklar

Barojan, D. (November 5, 2018). How to Identify Bots, Trolls, and Botnets. Global Investigative Network. https://gijn.org/2018/11/05/how-to-identify-bots-trolls-and-botnets/

DFR Lab. (August 29, 2017). #BotSpot: Twelve Ways to Spot a Bot: Some tricks to identify fake Twitter accounts.

Klepper, D. (February 7, 2020). Cyborgs, trolls and bots: A guide to online misinformation.

Wild, J. & Godart, C. (2020). Spotting bots, cyborgs and inauthentic activity. In C. Silverman (Ed.). Verification Handbook for Disinformation and Media Manipulation, 3rd Ed. European Journalism Centre.

Zadrozny, B. (2020). Investigating social media accounts. In C. Silverman (Ed.). Verification Handbook for Disinformation and Media Manipulation, 3rd Ed. European Journalism Centre.

Önerilen Videolar

Associated Press. (2020). Cyborgs, trolls and bots: AP explains online misinformation